Bezoekers van de Architectuur Biennale in Venetie kijken perplex naar de eerste beelden van de stad van de toekomst die in Saoedi Arabie moet verrijzen. Neom. Met als belangrijkste ruggengraat The Line. Is dit om te lachen of moeten we huilen. Dit gaat in ieder geval de balans in de wereld verschuiven.
Vergeet Dubai. Vergeet ook Abu Dhabi. Vergeet al helemaal Parijs, New York of Amsterdam. De metropool 2.0 komt er aan en die heet niet Metropolis maar Neom. Hij bevindt zich in de barre woestijn van Saoedi Arabië en strekt zich over een lengte van 1,7 kilometer uit van de Rode Zee-kust tot ver in het bergachtige binnenland. In 2030 moeten hier de eerste bewoners neerstrijken: er worden maar liefst zes miljoen bewoners verwacht.
Het is een verhaal van superlatieven, van duizelingwekkende getallen en ambities die ook wel schrik aanjagen. Waar komen deze Neom-mensen vandaan? Is het een totalitaire staat? Wil Saudi Arabië hiermee zijn hegemonie bevestigen, een nieuwe wereldorde scheppen? Uiteraard is er een luchthaven gepland die die van Dubai naar de kroon moet steken.
Op de Architectuur Biënnale van Venetië is een eerste glimp op te vangen van The Line in een statig palazzo: bijna een provocatie. Old skool versus new skool. Natuurlijk is het onmogelijk The Line van Neom letterlijk te transporteren in de oude binnenstad van Venetië, dus noodzakelijkerwijs blijft het beperkt tot onderdelen, doorgezaagde stukken van het langwerpige gebouw. Dat zijn de buurten of modules waarin The Line is opgedeeld met elk hun eigen identiteit en allemaal met een soepele toegang naar de natuur.
The Line moet het eerste totaal autovrije complex zijn, carboonvrij ook met ultrakorte verbindingen voor de bewoners. Dat lijkt in tegenspraak met het format, die lengte van 1,7 kilometer, een dikke muur welhaast waarmee The Line zich opwerpt als een ‘verdedigingswal’ tegen de onbarmhartige natuur: bloedheet maar ook extreem koud in de winter. Dat Saoedi Arabië voornemens is de winterspelen te organiseren, hoeft niet te verbazen. Als dit mogelijk is is ook de aanleg van pistes in het binnenland een realiteit. The Line kruist of ‘doorboort’ een landschap met Precambriaanse bergen en een Paleozoic Upper Valley – archeologisch van het hoogste belang. Hoe ze dat gaan integreren wordt voor de Saoedi’s nog een grote uitdaging, en dat is eufemistisch uitgedrukt.
De eerste bouwwerkzaamheden van The Line zijn sinds najaar 2022 in volle gang. De wereldkampioenschappen voetbal van Qatar zijn er niets bij. Eindeloze rijen trucks die in het woestijnzand graven voor de fundamenten, met dit verschil dat dit geen tijdelijk sprookje is zoals in Qatar.
Aan de kant van de Rode Zee is een marina gepland. Op animaties is te zien hoe jachten – het gaat hier echt niet om roeiboten – door poorten van The Line in en uitvaren. De stedenbouwkundigen hebben de strip verder onderverdeeld in zones, een voor leisure en entertainment, een family ground, een voor bedrijven, een voor sport, cultuur en uiteraard shopping. Want dat is het voornaamste tijdverdrijf in de Arabische wereld.
Merkwaardig genoeg ontbreekt een religieuze component in de vorm van een moskee XL in The Line, want Neom is bedoeld om de druk op Ryad en Jeddah te verlichten. In de levensgrote maquettes van de onderdelen valt nog iets op: hoe de woningen eruit zien is onduidelijk. Duidelijker daarentegen zijn de attracties en parken die zich aan de binnenzijde van The Line bevinden: watervallen, glooiende parken, binnenmeren en vooral bruggen die de flanken met elkaar verbinden. Een overdaad aan groen en hangende tuinen. Boskoop en Aalsmeer kunnen hun borst nat maken, dat groen moet ergens vandaan komen.
Hyper Connectivity is een kernbegrip. Horizontaliteit en verticaliteit completeren elkaar. Een ander trefwoord is Hyper-Proximity. The Line belooft dat 88.800 duizend bewoners binnen vijf minuten elkaar kunnen ontmoeten, ‘wat een enorme kans biedt door menselijk contact en bijbehorende voorzieningen’.
Het duurt volgens de planners om binnen 20 minuten van het ene naar het andere eind te bewegen. Hoe? Op de maquettes staat nog niets van een light- of monorail. Aangezien auto’s zijn uitgebannen lijkt dit de enige optie.
Dan de architecten: de Saoedi’s hebben een greep gedaan in de Champions League zoals ze ook al eerder Ronaldo en - waarschijnlijk – Messi hebben verschalkt. We noteren onze eigen Ben van Berkel van UN Studio voor een segment. Hij is bekend van Booking.Com in Amsterdam. BIG (Sluishuis onder andere), tekent voor het ontwerp van een waterstad en verder duiken in deze eredivisie op Pei/Cobb (de Louvre-piramides), Morphosis, Coop Himmelblau (Groninger Museum), het bureau van Zaha Hadid, Massimiliano Fuksas en Rem Koolhaas uiteraard en Delugan Meissl (Eye Filmmuseum). Francine Houben en Norman Foster hebben zich teruggetrokken vanwege de mensenrechten en de ecologische consequenties.
De presentatie van de eerste beelden en maquettes van The Line in Venetië past in het streven van de biënnale om de toekomst binnen te halen. Het thema van deze 18e editie is niet voor niets Laboratory of The Future. Het is een showcase die rillingen bezorgt: is dit de habitat van de nieuwe mens? Is dit een robotwereld? Is dit de manier waarop kroonprins Bin Salman (opnieuw) zijn tong uitsteekt naar het Westen? Die tong is in ieder geval 1,7 kilometer lang.