In augustus worden de woontorens Salt Pepper en Blend opgeleverd in de strook groen tussen de Haarlemmerweg en het Brettenpad. Tien jaar geleden was dit nog het domein van ING. Maar van de kantoren rest alleen nog het puin. De nieuwbouw is een verbetering alleen is er een grote maar…..
Herinnert iemand zich nog de kantoren van de ING – en de voorganger de Rijkspostspaarbank – aan de Haarlemmerweg? Vermoedelijk komt er geen beeld bovendrijven, zo anoniem was het complex tussen de trekvaart en het Brettenpad. Architect Arthur Staal ontwierp in 1970 een toren met een lage langwerpige vleugel. Rond 2013 was het verhaal op. De bank vertrok en de gemeente bepaalde in een gewijzigd bestemmingsplan dat de strook gevuld moest worden met woningen. In 2018 kocht Pinnacle Projectontwikkeling (ja van prins Bernhard jr) de gebouwen met de opdracht die te slopen en te transformeren. De sluwe vastgoedprins had het goed gezien: dit is een aantrekkelijke groenstrook, met uitzicht op het Westerpark, een volkstuincomplex, en dicht bij de Ring A10. Sloterdijk ligt ook nog eens binnen handbereik.
Maar liefst 900 woningen moesten hier gerealiseerd worden. Beter woningen dan kantoren kun je tamelijk opportunistisch stellen en van de architect viel ook iets te verwachten. Dat is het Rotterdamse bureau MVRDV dat in september zijn 30-jarig bestaan viert in Valley, de ‘apenrots’ op de Zuidas. MVRDV opereert inmiddels over de hele wereld, van Tirana tot China. Amsterdam pikt een graantje mee van het Rotterdamse succes.
De hoge toren aan de oostkant van Westerpark West is twee jaar geleden gereedgekomen en heet nu de Voortuinen – architect is Elephant. Dat is in zijn lichtheid en elegantie volkomen tegengesteld aan de sombere gesloten bank van Arthur Staal. Fraai zijn de trappen die aan de buitenkant zijn opgehangen. En ook Salt Pepper en Blend, zoals de torens zijn gedoopt, slaan een totaal andere toon aan. Zo eenvormig als de ING-kantoren waren, zo divers en provocerend is de nieuwbouw. En die is hoger dan de lage vleugel uit het verleden.
Bouwafval, zo laten filmpjes van aannemer Van Eesteren zien, wordt hergebruikt voor beton in nieuwe gebouwen, een inmiddels bekende vorm van recycling. De twee onderste etages zijn ingeruimd voor parkeergarages en verder krijgt de plint commerciële voorzieningen zoals horeca, een sportschool, een kinderdagverblijf en fietsenstallingen. In augustus gaan de torens geleidelijk open.
De drie toren vormen een familie volgens de architect maar dan met verschillende eigenschappen. Het diepbruine Pepper (niet van MVRDV maar van Elephant Architects) is een mysterieus, intiem gebouw, dat enigszins terug ligt en letterlijk in de schaduw staat van Salt. Ver uitstekende balkons steken als duikplanken uit de gevel, soms schuin geplaatst soms recht. Pepper en Salt hebben beide een ver uitkragende gevel, die de zwaartekracht tart. Bij Salt ligt die uitkragende bovenkant (in architectuurtermen cantilever) aan de Haarlemmerweg, maar verder is het aan de achterkant een rechttoe rechtaan gebouw met alleen inpandige loggia’s aan de zijkant. De grote vraag is of de appartementen onder het enorme overstek wel aantrekkelijk zijn. Omdat Pepper pal tegen Salt aan staat, is het twijfelachtig of de bewoners op de balkons privacy hebben.
Blend is een stapeling van boxen die in- en uitspringen, waardoor er zowel terrassen, erkers als balkons zijn geschapen. De combinatie van erkers en buitenruimte garandeert een groene zone rondom het gebouw. Als gevelmateriaal is natuursteen toegepast in een lichte kleur. Blend is kwalitatief duurzaam met zonnepanelen als warmtebron. Van de drie gebouwen heeft het de meest gevarieerde plattegronden. Klein, groot, alles is er te vinden.
Vergeleken met de kleurloze ING-gebouwen is de ingreep van MVRDV en Elephant een enorme sprong vooruit. Misschien is het wel een te grote stap. Salt Pepper en Blend zijn zo nadrukkelijk expressief dat je moet vrezen voor verkeersongelukken op de Haarlemmerweg - automobilisten die worden afgeleid. In het ongunstige geval kun je MVRDV egotripperij verwijten, zo narcistisch gedragen de drie torens zich ten opzichte van de bescheiden naoorlogse sociale woningbouw in de Gibraltarwijk aan de overzijde van de weg. In die zin is het een achterhaalde vorm van architectuur, gericht op effectbejag en uiterlijk vertoon.
Het is de vraag of zo’n provocatie op deze plek wel op zijn plaats is. Verkeerd complex op de verkeerde plek. Want Salt Pepper en Blend overdonderen niet alleen de Gibraltarwijk, maar ook de natuur rondom het Brettenpad. Hoewel de kade nog moet worden heringericht en de plint op een commerciële invulling wacht, is de verschijning van het drietal onontkoombaar. Zoals het hermetische hoofdkantoor van Booking.com pardoes op het Oosterdokseiland is geland, zo lijken Salt Pepper en Blend buitenaardse aliens die op een onbewaakt moment in het Westerpark zijn gedropt. Beide projecten doen niets met en voor de stad. Een zoutvaatje was waarschijnlijk voldoende geweest.