De Zuidas is weer een woontoren rijker, Xavier aan de Gustav Mahlerlaan, achter de toren van ABN Amro en naast Nauta Dutilh. Ontstaat hier dan toch de Herengracht van de 21ste eeuw?
Bij de start van de Zuidas is wel beweerd dat hier de Herengracht van de 21ste eeuw zou worden gerealiseerd, een vertoon van luxe die Amsterdam sinds de 17de eeuw niet meer is overkomen. Die ambitie leek lange tijd niet te worden gehaald vanwege de crisis in de bancaire sector en in de bouw. Zo stralend of overtuigend was de Gustav Mahlerlaan en omgeving niet.
Het lijkt er nu toch van te komen, dankzij Xavier als de volgende toevoeging, die trouwens zijn poort aan de Gershwinlaan heeft. Het wordt zonder een schijn van ironie aangeprezen als een stadspaleis. Wat is daar het kenmerk van? High end appartementen – dat woord kenden ze in de 17e eeuw nog niet – rondom een semi-publieke cour met een asymmetrische compositie. Semi-publieke ruimte, dat lijkt een farce: je kunt er hoogstens naar kijken door de spijlen van het hek.
Vanachter dat hek zien we een hoge toren met koopappartementen in het topsegment enerzijds en laagbouw met dure huur anderzijds. Alles al op papier verkocht, bewijs dat de gekte in Amsterdam en zeker die op de Zuidas zijn grenzen niet kent. Het lijkt warempel 1634 wel, toen de speculatie met tulpen de eerste bubbel in de economische geschiedenis opleverde. Nu gebeurt dat met ruimte.
High End
Een nieuwe Gouden Bocht dus, hoewel de naam Xavier mondainer is dan de prozaïsche werkelijkheid. De x staat voor een Amsterdamse kruisje, vier is de naam van het plot, het kavel dat Kenk Architecten samen met de ontwikkelaars AM en BPD heeft gevuld.
En wat is precies high end, een term waarmee je tegenwoordig wordt doodgegooid? Een volledig ingerichte keuken van de hand van Piet Boon, een extreem luxueuze badkamer, vloeren van marmer, parket of natuursteen, een conciërge die de pakjes aanneemt, en niet te vergeten een subliem uitzicht over de stad. Mits je op de bovenste etages woont. Je kunt je eigen vliegtuig zien landen. (Zoals je op de Herengracht ooit je bevoorradingsschip kon laten aanmeren.) Op dat high end valt nog wat af te dingen als je de balkons beziet. Een matglazen wandje scheidt je van de buren. Een ligstoel kun je er niet kwijt.
Kenk, dat zijn Pim Köther en Ad Koedijk, opvolgers van het bureau Köther Salman. Dat bureau won enkele prijzen voor The Lightfactory aan de Sloterkade, dat er al weer twintig jaar staat. Stoere gebouwen willen ze ontwerpen, waar het verleden in doorklinkt, zodat het geen anonieme inwisselbare architectuur wordt.
We bevinden ons op de grens van moderniteit en traditionalisme, onder meer door het gebruik van hout en baksteen. Xavier is gekleed in de modieuze gevlekte steen – wanneer komt daar een einde aan? – die Kenk ook heeft toegepast bij de Loodsen aan de Piet Heinkade.
Wie hoog bouwt, komt al snel uit bij de Chicago School. Dat betekent in dit geval horizontale omlopen die het verticaal silhouet onderbreken en een strenge opbouw die in de hoogte wordt losgelaten. Xavier eindigt in verspringende terrasvormige etages waarmee het een van de meest speelse torenflats op de Zuidas is geworden. Nou ja speels, het is eenoog in het land der blinden.
Ronkende teksten
Er wordt gewoond in Xavier en dat is het belangrijke verschil met de Herengracht van drie eeuwen geleden, waar veelal kantoor werd gehouden op de begane grond en de etages erboven voor bewoning dienden. Gemengde functies, met andere woorden, iets wat op de Gustav Mahlerlaan nauwelijks voorkomt.
Daardoor begint de vergelijking met de Herengracht al direct mank te gaan, en zou je kunnen zeggen dat de ambitie van high end ondanks ronkende brochure-teksten (nog) niet wordt gehaald. Veelzeggend is het commentaar van een toekomstige bewoner op de faciliteiten: is er een kapper in de buurt of wellicht een bakker?
Aan de Herengracht kon je tenminste nog genieten van de scheepvaart op het water, in het Mahlerkwartier zijn alle Audi’s na 7 uur opgeborgen in de ondergrondse garages. Het is cynisch maar waar, de vraag rijst wat een vaardig ontworpen Xavier toevoegt aan de stad?