Intro: Tower Ten is de nieuwste toevoeging van het WTC. Daarvoor werd een bestaand casco gestript en omringd met nieuwe vleugels. De kantoorvelden die daardoor zijn ontstaan zijn immens – maar hoe aantrekkelijk is eigenlijk deze architectuur?
Bij grote of zelfs megagebouwen is het niet aan de orde of ze mooi of lelijk zijn, kwalificaties die je bij een beoordeling eigenlijk niet mag gebruiken. Bij megagebouwen gaat het immers om iets anders, om de functie, de organisatie, het commercieel rendement, en minder om de esthetiek. Dus onttrekt ook het World Trade Center, dat is aangevuld met de nieuwe Tower Ten, zich aan kritiek. Het doel is het aanbieden van zoveel mogelijk vierkante meters, die hier worden aangeduid met kantoorvelden. Het doel is verder het huisvesten van internationaal opererende companies, die geen huurders worden genoemd maar gasten. Het kantoor 2.0 is van een volstrekt andere aard dan het kantoor zoals dat in 1985 werd verhuurd, het jaar waarin het WTC werd gesticht in Zuid, lang voordat er sprake was van een Zuidas.
Met het UMC, vestiging AMC, is het WTC het grootste gebouw van Amsterdam, op de voet gevolgd door de RAI. In alle drie gevallen draait het om de functie. Hoe opereer en verpleeg je zoveel mogelijk patiënten, hoe organiseer je zo efficiënt mogelijk congressen en beurzen en hoe faciliteer je grote en ultragrote ondernemingen. Dit is de XL in de architectuur.
Hoe aantrekkelijk zijn terrassen met uitzicht op zonnepanelen?
In 1985 ontwierp het bureau Van den Oever, Zaaijer en Roodbeen het WTC aan de Stravinskylaan met een opwippende luifel als handelsmerk en een gevel van spiegelglas toen dat nog de mode was. De maatschap zou in Amsterdam meer van dergelijke high tech-gebouwen neerzetten waarin glas en metaal een hoofdrol spelen: een significant voorbeeld is een helemaal uit glas bestaande kegel in de buurt van het NDSM-terrein in Noord.
Met de laatste uitbreiding van het WTC heeft het driemanschap niets te maken. De expansie en upgrading is sinds 25 jaar in handen van het Londense bureau PLP en de Nederlandse architect Ron Bakker. In 2003 vond de laatste refurbishing plaats, zoals het wordt genoemd, als betrof het een iphone. En nu is de laatste fase net afgerond aan de kant van de Beethovenlaan waar een bestaande toren werd gestript en opnieuw omgeven met een nieuwe en hogere façade. De kern met zijn dikke kolommen is dus verstopt achter een nieuwe huls die als voordeel heeft dat er onnoemlijk veel vloeroppervlak is bijgekomen. Opvallend aan deze Tower Ten zijn de gecoate witgrijze orgelpijpen die Bakker om onbegrijpelijke redenen baguettes heeft genoemd. Ze filteren het daglicht en werken als een soort gordijn tussen het interieur en de buitenwereld.
Naar boven toe verbreedt Tower Ten zich. De gebogen vorm van de toren is volgens Bakker bedoeld om een vloeiende overgang te bereiken tussen het WTC en de lage Prinses Irenebuurt. Staande op de 22e verdieping voelt het als de Reus en Klein Duimpje, zo nietig zijn de villaatjes en oude kantoren aan de noordkant.
Het grote verschil met het eerste WTC uit 1985 is dat het complex toen in een niemandsland stond en energieverslindende kantoren omvatte en een bankfiliaal. Het was meer gericht was op auto. Tegenwoordig komt men op de fiets of per trein of metro, beschouwt het werken als een ontmoeting. Men heeft behoefte aan een gym, foodservice en een bar. Bij de presentatie van Tower Ten was het sleutelwoord hotel: de werknemer is een gast die graag verwend wil worden. Hij wil creatief geprikkeld worden.
Tot die verwennerij behoren dakterrassen op verschillende verdiepingen van de nieuwe toren. Elke onderneming kan in de nabije toekomst uitblazen in loungestoelen tussen het groen. Dat klinkt op papier aantrekkelijker dan in de praktijk, aangezien veel terrassen zitten ingeklemd tussen een oude toren en het uitzicht bestaat uit installaties, ontluchtingspijpen, airco’s, lifthuizen en veel techniek.
En ook al is Tower Ten bedoeld om een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van het WTC in te luiden, het – voorlopige – resultaat is dat er een allegaartje aan torens staat, een soort kantorenkashba. Dat is het algemene handicap van megagebouwen: ze dijen als rupsjes-nooit-genoeg uit en leveren vorm in. Omdat de eerste torens niet voldoen aan de BREAAM-norm (onder andere een puike energieprestatie) zal het nog een hele klus worden die op te knappen.
Er is een krampachtige poging gedaan samenhang te schepen in het complex door het golvende dak aan de Stravinskylaan voort te zetten. Binnen, in het prettige atrium is er van die rommeligheid niets te merken maar van buiten is het een bij elkaar geraapt boeket. Bakker maakt zich op om het WTC nog te verrijken met drie torens aan het Matthijs Vermeulenpad langs de A10 en zal zijn handen nog vol hebben aan de renovatie van de oudste torens. Met de wetenschap dat het Zuidasdok nu ook mag worden voltooid zal het nog lang onrustig zijn rondom het WTC,