Blanc Coast York Horn en Verde vormen samen Kaap Amsterdam, een ensemble van urban villas op de noordelijke IJ-oever. Een begeerlijk stukje stad want vrijwel nergens is er zo’n uitzicht aan en over het water beschikbaar. Dit is dan ook allesbehalve sociale woningbouw en dat in Buiksloterham.
De anekdote is te vermakelijk om die hier niet te herhalen. Begin jaren tachtig gidste kunstpaus en designgoeroe Benno Premsela een groep Amerikaanse toeristen door de net gereconstrueerde Nieuwmarktbuurt. ‘Dit is zeker de goudkust van Amsterdam, de plek waar de gefortuneerden wonen?’, vroegen ze. Nee, dit is sociale woningbouw antwoordde Premsela. Maar waar wonen dan de rijken? Daarop was begin jaren tachtig geen eenduidig antwoord mogelijk: overal en nergens.
De anekdote komt boven drijven bij het zien van Kaap Hoorn, vijf urban villas aan de Grasweg in Amsterdam-Noord. Dit is zogeheten high end architectuur ontworpen door de finefleur van de huidige Nederlandse architecten: Orange Architects (bekend van Jonas op Ijburg), Powerhouse Company (de Amsteltoren) en Next (onder andere de Kauwgomballenfabriek in Duivendrecht). Hier bestaat geen misverstand over: dit is geen sociale woningbouw.
Urban Villas, dat begrip is lang van de radar verdwenen. Afgezien van enkele projecten aan het IJplein en op het terrein van Oranje Nassaukazerne, komen ze in Amsterdam sporadisch voor. Niet verwonderlijk: ze zijn gebaat bij veel ruimte, niet goedkoop om te bouwen. De vijf zwemmen dan ook in de ruimte met hun overmaat aan terrassen en panoramische woonkamers waar het IJ vorstelijk binnenkomt. Eersterangs aan het IJ, want de plek op de oever in Buiksloterham is exceptioneel voor Amsterdam. Daar voegt zich dan in de toekomst nog een paviljoen bij, een kleinschalig restaurant. Dan kan het feest beginnen.
De architecten hebben de vijf villas schuin ten opzichte van elkaar gepositioneerd zodat ze een glimp (of meer) opvangen van het IJ. Dat cinematografische uitzicht op het westen met het voorbijtrekkende scheepvaartverkeer is het mooist denkbare. Kaap Hoorn dus: de naam is aanvankelijk verwarrend. Wie op de kaart Kaap opzoekt, vindt het uiterst oostelijke puntje van het Zeeburgereiland, een geliefd festivalterrein in de zomer en in de winter een rafelrand. Ook leuk maar vooralsnog geen toplocatie.
Het is een familie, een ensemble van villas die alle tussen de 6 en 18 13 appartementen omvatten. Subiet verkocht. Ze kunnen met elkaar wedijveren in verschijning en plattegrond, maar de kroon wordt gespannen door de blokken York en Horn van Orange Architects. Het Rotterdamse bureau gebruikte het fraaie cortens staal, roestig van kleur, als bekleding van de bovenlaag van de torentjes. Bij Horn werd de compositie omgedraaid: de onderbouw is een strakke stapeling van verdiepingen, horzontaal van opzet. Daarboven stapelen de kubussen zich op elkaar met grote verticale accenten: van strak naar een georkestreerde chaos, zo laat Horn zich beste omschrijven.
Ze knipogen naar het industriële verleden, de villa’s. Niet alleen door het cortens staal, maar ook door de stoere zwarte stalen banden waarmee bijvoorbeeld Verde (van Powerhouse Company) is uitgerust. Blanc van Next Architects verwijst op zijn beurt weer naar het modernisme van een eeuw geleden dankzij een sterke horizontale gevel, terrassen en kamers die de hoek omgaan en ruime dakoverstekken. Je kunt er de Openluchtschool van Duiker in Amsterdam-Zuid in zien.
De villa’s zijn alzijdig, kennen dus geen voor- of achterkant. Dat betekent dat alle bewoners even veel recht hebben op uitzicht, zon en de stedelijke levendigheid. Want de achterkant, het Tolhuiskanaal, is volop in ontwikkeling met ook al veelbelovende woongebouwen. In de nabije toekomst zal een park langs het IJ zich uitstrekken van Eye Filmmuseum richting de Distelweg-pont en vermoedelijk westwaarts naar de NDSM-werf. Die noordkant van het IJ laat zich niet wegcijferen, integendeel. Hier slaat Noord een andere koers in, niet die van de tuindorpen en de scheepswerven, niet die van de arbeider maar van de upper ten. Precies wat de Amerikaanse toeristen in de Nieuwmarktbuurt hadden verwacht. Jammer dat het adres voor de bewoners op deze Kaap, waar miljoenen voor zijn neergeteld, Grasweg is. Grasweg. Anderzijds, zo kennen we+ de ‘doemaargewoon’- mentaliteit in Amsterdam weer.