Aankoppen en uitplinten: die termen gebruikt de architect voor een ingenieuze transformatie van twee flats uit de jaren zeventig, de Stellingwegflat en de Statenjachtstraat, beide in Noord. Het is de manier om de Molenwijk weer op de kaart te zetten. En vooral de methode om woningen toe te voegen.
27 jaar woont ze in de Molenwijk, vertelt de vrouw die haar hondje uitlaat in het plantsoen bij het talud langs de Molenaarsweg. Ze voedde haar zoons op in een ruime flat want dat zijn de appartementen in dit deel van Noord, maar nu is het woongenot verdwenen. De sportvelden zijn bezaaid met hondendrollen, het vuilnis wordt naar beneden gekieperd en het overlast van hangjongeren maakt dat je ’s avonds niet meer de deur uitgaat.
Het is het bekende verhaal van een wijk die 50 jaar geleden paradijselijk was, gericht op jonge gezinnen, die in alle rust konden leven tussen het groen. Want verkeerswegen liepen en lopen er niet doorheen. Molenwijk dat zijn naam dankt aan de flats die samen de vorm van molenwieken hebben, belichaamde net als de Bijlmer de utopie van een wijk met een gescheiden infrastructuur. Wel een winkelcentrum, wel veel scholen en een jeugdhonk, typerend voor een jonge wijk. En fietspaden in plaats van verkeerswegen.
De idylle was al lang voorbij. Verpauperde galerijflats die ook nog slecht scoorden op energieniveau en een gewijzigde bevolkingssamenstelling. De mevrouw met het hondje zou willen vertrekken maar wie wil nu met haar ruilen?
Inmiddels is de gemeente samen met de corporaties De Alliantie en Eigen Haard begonnen met een ambitieus plan om de wijk te transformeren. Dat is nog niet zo gemakkelijk want de Molenwijk bestaat uit sociale huur, middeldure huur en VVE’s. Dat betekent dat de ‘rehabilitatie’ over veel schijven gaat en met ingewikkeld bewonersoverleg. Niettemin, er zijn wapenfeiten. De fel gekleurde plexiglazen schermen op de flats en de parkeergarages kun je nog afdoen als een cosmetische decoratie. Het is een begin om de galerijflats van hun anonimiteit af te schudden. Toch is het meer dan decoratie: de flats zijn aangesloten op het warmtenet. De volgende fase is de volledige herinrichting van het noordoostelijk segment, nu een cluster van scholen en speelvoorzieningen.
Maar de grootste ingreep betreft de totale metamorfose van de seniorenflat aan de Stellingweg. Dat was, geeft Eigen Haard toe, een sneu geval in een verkeerde gele kleur. Het complex in een kruisvorm is op een ingenieuze manier omgevormd tot een coherent geheel door het aanplakken van woningen. Er zijn 60 nieuwe appartementen in de oksels van het kruis aan toegevoegd. Daarvoor werd een constructie met lichte kanaalplaatvloeren rondom de flat ‘gehangen’. Een sinecure was het niet: de bewoners ondervonden jaren lang bouwoverlast, stof en lawaai en wel zodanig dat Eigen Haard twijfelt of zo’n operatie voor herhaling vatbaar is. Daar staat tegenover dat er zomaar 60 woningen aan de bestaande 160 zijn toegevoegd. Zo’n stalen korset werd ook toegepast in de Statenjachtstraat (Banne Buiksloot) dat werd bekroond met de Nationale Staalprijs in 2024.
Architectenbureau VanSchagen gebruikt voor de upgrading van beide flats de bijna hilarische termen ‘aankoppen en uitplinten in een vloeiende beweging’. Het is weer eens wat anders dan optoppen, waarin het bureau ook bedreven is, een beproefd middel om laagbouw meer volume te geven. Dat is hard nodig in deze tijd van woningnood. Door de vier naar binnen gekeerde hoeken vol te bouwen ontstaat een krachtig volume, zo redeneert de architect waar het oorspronkelijke gebouw voor een groot deel in wordt opgenomen.
Het resultaat is een soort architectuur die typerend is voor 2024/2025. Balkons slingeren zich om de hoeken, het witte silhouet doet de vieze gele kleur van vroeger vergeten en het overtuigendst is wel dat de herboren Stellingwegflat lijkt alsof hij er altijd heeft gestaan. De hoofdentree is omgebouwd tot een representatieve ruimte en daar is een tweede entree aan toegevoegd die de achterkant levendigheid bezorgt. Verzorgd en bijna chic ogen de corridors binnen met de houten voordeuren.
De zorg van de bewoners is nu hoe de gemeenschappelijke voorzieningen in het complex kunnen terugkeren, een restaurant wellicht, een fitnessruimte hopelijk en andere mogelijkheden om elkaar te ontmoeten. De nieuwe glazen gevel rondom heeft de Stellingwegflat maar ook de Statenjachtflat van hun introversie verlost. Het is een vorm van verdichten die onverwachte mogelijkheden biedt, en ja, je zou nu heel veilig je hond in de buurt kunnen uitlaten. Iedereen kijkt mee.