KBF is de afkorting van de Kauwgomballenfabriek, een industrieel complex in Overamstel. Vanuit de lucht is goed te zien hoe immens dit terrein is. Dat is nu verbouwd tot een multifunctioneel complex met kantoren, woningen en horeca in een omgeving waar je dat niet zou verwachten.
Om voor de verandering eens Johan Cruyff aan te halen: ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt.’ Wat is de relatie tussen deze uitspraak en de Kauwgomballenfabriek bij het Amstelkwartier? Daarover verderop meer.
Eigenlijk is pas op luchtfoto’s te zien hoe gigantisch dit complex is naast de Daniel Goedkoopstraat, waar je nog steeds je weggesleepte auto kunt terughalen. Kauwgomballen. Een archaïsch product dat de liefhebbers alleen uit een glazen dispenser in een tabakszaak konden bemachtigen. In feite waren het de kauwgomstrips van Maple Leaf en Sportlife die hier werden geproduceerd en ingepakt – en daarnaast was er ook een farmaceutisch laboratorium. Maple Leaf is een Canadees product dat na de Tweede Wereldoorlog in Nederland landde. De kauwgom verdween uit Amsterdam in 2003 zoals ook een andere snoepfabriek, de drop van Klene die naar Hoorn vertrok. Daarna werd het industriële complex door verschillende firma’s en ondernemingen geëxploiteerd waaronder QMusic.
Een monument is het complex – dat in de jaren vijftig werd gebouwd, niet. Daarom konden de architecten hun gang gaan. De naam Kauwgomballenfabriek is vermoedelijk bedacht omdat het tot de verbeelding spreekt en anders is het wel het verleden. Historische foto’s laten zien hoe vrouwen hier emplooi vonden door kauwgom in te pakken. De vloer plakte toen de nieuwe huurders, NEXT Architects, erin trokken. En wat ze zagen waren immense fabriekshallen met stalen overspanningen. De fabriek maakt deel uit van een weinig vertoond stukje Amsterdam, Overamstel bestaat uit lage doe-het-zelfzaken, afhaalrestaurants, garages en benzinestations. Een rommeltje. Aan de horizon dringt het Bajeskwartier zich op, de nieuwbouw bij de Weespertrekvaart en het hippe Amstelkwartier. Het is niet de vraag of maar wanneer de bewoonde wereld deze omgeving inneemt. Wie kennis wil nemen van industriële architectuur komt hier aan zijn trekken: in de omgeving zijn sheddaken, tongewelven en golvende zigzag kappen.
Het industriële karakter heeft geleidelijk aan plaats gemaakt voor commerciële firma’s, de kantoren van het Postillon-hotel en startups. Voor hen zijn de ruimtes van KBF Warehouse bedoeld. Ze kunnen uitpakken op vele honderden vierkante meters of inkrimpen al naar gelang de behoeften. Vermoedelijk is er nergens in Amsterdam zo’n royaal aanbod te vinden met een charmant authentiek karakter.
NEXT Architects verbouwde de KBF in opdracht van de eigenaar Timeless. sloopte stukken en opende delen voor driehoekige patio’s die licht moesten brengen in de enorme hallen. Kenmerkend zijn de zigzag kappen in horizontale richting en – nu komt Cruyff om de hoek kijken – die werden vertaald in v-vormige etages. Dat zie je pas als je het weet. De lage fabriek werd opgetopt met vijf etages waar de gekartelde glazen gevel ruimte laat voor bescheiden balkons met begroeiing.
Hoe vreselijk het begrip ook is, optopping is een van de sleutels tot de verdichting van Amsterdam. Zet een of paar verdiepingen op de lage bebouwing en zo blijft de openbare ruimte intact. Dat is bijvoorbeeld gedaan bij naoorlogse woonblokken tegenover het zwembad in de Jan van Galenstraat. Voor de KBF ziet die openbare ruimte er als volgt uit: een pocketpark waar de hoofdentree en een toekomstig restaurant op uit komen en een voorplein bij het Postillon-hotel, ingevuld met bloembakken.
Het is een Rubikscube waarmee de architecten hebben gespeeld, een knappe vorm van jongleren met de verspringingen tussen hoog en laag, met glas, hout (de trappenhuizen) en stalen profielen. Zo is op de eerste etage een zaal gevormd die als het ware door de schuine kap heen zakt. Opnieuw: pas als je het ziet heb je het door.