Volgend jaar betrekt het Philips-concern een nieuw hoofdkantoor aan de Prinses Irenestraat 59, kortweg PI59 geheten. Daarvoor is een brutalistisch gebouw uit de jaren zeventig grondig verbouwd. Niets is meer wat het was.
Bij het nieuwe Philips hoofdkantoor denk je niet meteen aan de Prinses Irenestraat Amsterdam, gegeven het feit dat de multinational de prominente Breitnertoren verlaat. Philips daalt dus af naar de begane grond, nee niet naar het ‘gewone volk’ want dat is in de Zuidas en omstreken ver te zoeken.
Desondanks is het een gedurfde stap. Voor het nieuwe hoofdkantoor diende een complex te worden verbouwd dat als bijnaam de Bunker had, zo gesloten was dit voormalige onderkomen van Nauta Dutilh en de internationale school als opvolger. Het was een voorbeeld van het brutalisme, een stroming in de architectuur die in zwang was in de jaren zestig en zeventig. Zeg stevig aangezet beton, soms zelfs grintbeton, zeg weinig ramen en een ondoorgrondelijk geometrisch voorkomen, en je hebt de clou van brutalisme te pakken. Resterende voorbeelden zijn de voormalige metrostations van de Oostlijn, het voormalige Slotervaartziekenhuis en Leeuwenborg (Hogeschool van Amsterdam) bij het Amstelstation. Er is een beweging gaande die pleit voor herstel van deze gebouwen.
Het oude gebouw van Nauta Dutilh was het eerste kantoor op wat later de Zuidas is gaan heten. Het werd ontworpen door het bureau Le Grand & Selle. Maar PI59 waarin Philips trekt, is niet meer. Het is door het Rotterdamse bureau V8 Architects binnenstebuiten gekeerd. De gesloten hoeken zijn veranderd in ruimhartige, gebogen ramen. Glas, het stikt ervan in PI59, en dat is ook nog eens ontgroend, zodat er een kraakheldere inkijk vanaf de openbare weg mogelijk is en andersom trouwens ook.
Het is dus het volmaakte tegendeel dat tegenover de nieuwe rechtbank tot stand is gebracht. Licht en elegant, zoals te zien is aan de ranke geribde kolommen die warempel lijken alsof ze uit terrazzo zijn opgetrokken. Dat is niet zo, het witte beton is op een subtiele manier ‘bevlekt’ met stukjes natuursteen en draagt ook nog messing inkepingen in de zijkanten. Michiel Raaphorst van V8 omschrijft zijn schepping als ‘tijdloze architectuur waarbij ambacht en innovatie hand in hand gaan.’ Hoe waar. Toch is het brutalistische karakter rudimentair gebleven, alleen verzacht en met meer ornamenten.
Alles is licht en slank aan PI59; de stalen kolommen bij de hoofdingang, de balustrade bij de entreetrap die je zowaar sierlijk zou kunnen noemen en vooral het silhouet van het kantoor. Zo dun zul je betonnen vloerdelen nergens tegenkomen, net als de pilasters die naar boven toe dunner worden. Verjonging heet dat in architectuurjargon. Wat het gebouw extra elegant maakt is dat de hoeken zijn opengesneden en daarachter het ronde venster zichtbaar is.
V8 is nog niet bijster actief geweest in Amsterdam maar heeft nationale faam gekregen met hun paviljoen voor de wereldtentoonstelling in Dubai. In feite was dat geen gebouw maar een kuil in de grond waarin het vocht de gewassen deed groeien en rijpen – een proeve hoe je zelfs in de woestijn een natte biotoop kunt creëren. De kuil is meteen na de sluiting van de expo dichtgegooid, dus we moeten het doen met beeld en boek.
De renovatie van het kantoorpand heeft 18 maanden geduurd, er is een verdieping aan toegevoegd en de kelder is een meter uitgegraven. Meer volume zat er niet in, anders zou de Prinses Irenebuurt gaan klagen. Bovendien is de stedenbouwkundige situatie ter plekke zodanig dat de Zuidas zelf een hoge rug opzet en aan de flanken afdaalt. Er zijn nu 18.750 verhuurbare vierkante meters, genoeg voor pakweg 1500 Philips-werknemers die voor een deel ook vanuit huis werken.
Toen de renovatie begon, was de hoofdhuurder (Philips) nog niet bekend, hoewel het concern te kennen had gegeven de plek bij het Amstelstation te verlaten. Belangrijk bij de opgave was dat het kantoor ingebed zou zijn in een groene omgeving: die wordt verzorgd door Felixx Landscape Architects. Er komt zelfs een postzegelparkje tussen de gebouwen. Felixx heeft ook de daktuin ingericht en verder kunnen de werknemers via houten vlonders rondom lopen. Werken kan immers niet zonder frisse lucht.
Dat het energiezuinig moest zijn, is tegenwoordig geen vraag meer maar een bevel en evenmin dat de ontmoeting het personeel moet stimuleren. Zoiets is mogelijk bij de bistro aan de kop bij de Parnassusweg, die de komende tijd ingericht gaat worden. Jammer dat de gasten tegen een klein viaduct moeten aankijken.
De kantoorruimtes zijn nu nog onbestemd en leeg. Je kunt hooguit raden wat de atriums met hun glazen balustrades voor effect zullen hebben, hoewel het binnenvallend zonlicht wel mooie vlakken en strepen ressorteert. Het jammere van een kaal kantoor is dat de aankleding en invulling op zich laat wachten en gedaan wordt door een andere specialist dan V8. In dat opzicht is het een paspop zonder kleding.